حمل و نقل در حوزه صادرات و واردات، روش‌های مختلفی دارد که ممکن است دانستن آن برای شما جالب باشد. استفاده از وسایل نقلیه مختلف مانند کامیون، کشتی و هواپیما، برای جابه‌جایی اقلام گوناگون، هرکدام اصول و قوانین خاص خودشان را دارند. اگر شما بخواهید در بخش صادرات و واردات فعالیت داشته باشید باید از شرایط و قوانین آن اطلاعات کافی داشته باشید تا در روند کار به مشکل برخورد نکنید. یکی از اصطلاحاتی که در این حوزه زیاد به گوش می‌خورد، کارگو است. دراین مطلب می‌خواهیم به‌طور مفصل بگوییم که کارگو چیست؟ و چه مطالبی را در مورد آن باید بدانیم.
کارگو به چه معناست؟
کارگو اصطلاحی است که برای محموله مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما این اصطلاح در کشورهای مختلف شاید معانی دیگری را هم در بر داشته باشد. در ایران به‌طور کلی به هر کالایی که توسط کشتی، کامیون، هواپیما یا وسایل نقلیهی دیگر حمل و نقل می‌شود، کارگو گفته می‌شود. این کالاها می‌تواند مواد شیمیایی یا مواد خام باشد یا وسایل مختلف و خودرو. در واقع نوع محموله و روش بستهبندی آن در مفهوم کارگو تغییری ایجاد نمی‌کند.
تفاوت کارگو با فریت بار
گفتیم که کارگو در واقع محموله‌های تجاری هستند که به کشورهای مختلف منتقل می‌شوند. در حوزه نقل و انتقال کالا، واژه‌ی دیگری هم زیاد به گوش می‌خورد. فریت بار یکی دیگر از عباراتی است که در مورد حمل و نقل می‌شنویم. فریت‌بار در واقع کالایی است که به‌صورت غیر تجاری و مسافری منتقل می‌شود. برای مثال اگر شما قصد مهاجرت داشته باشید، به‌جز باری که به‌صورت مجاز می‌توانید همراه خود در هواپیما داشته باشید، ممکن است وسایل دیگری را هم بخواهید با خود به کشور مقصد ببرید. این وسایل فریت بار نامیده می‌شوند. برای انتقال فریت بار معمولا از هواپیما استفاده می‌شود اما گاهی امکان انتقال این کالاها با هواپیما وجود ندارد و باید از وسیله‌ی نقلیه دیگری مانند قطار یا کشتی استفاده کرد.
تفاوت کارگو و فریت بار در تجاری بودن کالاست نه روش حمل و نقل آن. تا چند سال پیش، این دو عبارت را با توجه به وسیله نقلیه‌ای که آن را منتقل می‌کرد تعریف می‌کردند. یعنی اگر کالا با هواپیما جابه‌جا می‌شد به آن کارگو می‌گفتند و اگر با قطار یا کامیون به‌صورت زمینی منتقل می‌شد، فریت‌بار نامیده می‌شد. اما در تعریف جدید دنیای تجارت، کارگو کالای تجاری است که به‌منظور صادرات و واردات حمل و نقل می‌شود و فریت بار کالایی غیر تجاری است که معمولا به‌صورت مسافری و به مقاصد شخصی جابه‌جا می‌شود.
همان‌طور که کارگوها انواع مجاز و غیر مجاز دارند، فریت‌بار هم تابع قوانین خاصی است. اگر کالایی در قوانین حمل و نقل فریت‌بار غیر مجاز اعلام شود، امکان جابه‌جایی آن وجود ندارد. اما بعضی کالاها مانند نقاشی‌های گرانقیمت، اشیای تاریخی یا سکه‌ها و جواهرات به شرطی که مجوزهای لازم را از مراجع ذیربط داشته باشند، می‌توانند به‌عنوان فریت‌بار جابه‌جا شوند.
بیشتر بخوانید: کنوانسیون های بین المللی دریایی
عوامل تاثیرگذار بر هزینه کارگو
هزینه کارگو مجموع تمام هزینه‌هایی است که با توجه به وسیله‌ی نقلیه‌ای که برای حمل و نقل کالا انتخاب می‌شود، وزن بار، و عوامل دیگر تعیین می‌شود. در واقع هزینه‌ای که برای جابه‌جایی کارگو پرداخت می‌شود با توجه به عوامل مختلف متغیر است. این عوامل شامل:
نوع محموله
یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر هزینه کارگو، نوع محموله شماست. برای مثال اگر کارگو شما کالایی شکستنی باشد، شرکت خدماتی باید تدابیر خاصی برای محافظت از آن داشته باشد. یا اگر شما یک محموله شیمیایی یا مواد خام خاصی را جابه‌جا می‌کنید، طبیعی است که باید مراقبت و امنیت بیشتری برای این محصول در نظر گرفته شود. پس تعرفه جابه‌جایی کارگو با توجه به نوع محموله تغییر خواهد کرد.
وزن و حجم کارگو
هرچقدر وزن کارگو یا حجم آن بیشتر باشد، هزینه حمل و نقل آن هم بیشتر خواهد بود.
روش حمل کارگو
حمل و نقل دریایی، زمینی و هوایی هرکدام تعرفه‌های مخصوص به خود را دارند. با توجه به وزن کارگو، وسیله‌ی حمل و نقلی که انتخاب می‌کنید، هزینه متفاوتی را برای شما رقم خواهد زد. عموما حمل و نقل هوایی به‌عنوان پرهزینه‌ترین و حمل و نقل دریایی کم‌هزینه‌ترین روش برای جابه‌جایی کارگو است. در این میان، حمل و نقل زمینی هزینه‌ای متعادل‌تر دارد و البته مشکل آن این است که این روش برای همه مسیرها امکان‌پذیر نیست.
بیمه کارگو
وقتی قرار است باری را جابه‌جا کنید باید آن را بیمه کنید. این کار باعث حفظ سرمایه شما خواهد شد. هر کدام از کارگوها بیمه متفاوتی دارند و البته که تعرفه‌های متفاوت بیمه هم وجود دارند که شما آن‌را انتخاب می‌کنید. پس با توجه به نوع بیمه، هزینه‌ای متفاوت به هزینه‌های کلی کارگو اضافه خواهد شد.
فاصله مبدا و مقصد
هرچقدر فاصله مبدا تا مقصد حمل کارگو بیشتر باشد، هزینه حمل و نقل بالاتر خواهد رفت. نکته دیگر اینکه فاصله زمینی و هوایی کشورها با هم متفاوت هستند. بنابراین تعرفه قیمت‌ها برای محاسبه مسافت هم با توجه به وسیله نقلیهی انتخابی، متغیر خواهد بود.
بیشتر بخوانید: تفاوت کارگو و فریت بار
ریسک‌های مسیر حمل و نقل
معمولا در حمل و نقل دریایی و زمینی، ریسک‌های مختلفی مانند وجود راه‌زنان یا دزدان دریایی وجود دارد. گاهی شما مجبور به پرداخت هزینه‌های بیشتری برای کم‌کردن میزان این ریسک‌ها خواهید بود.
حمل و نقل از مقصد و مبدا
برای حمل و نقل کارگو از مبدا به بنادر یا فرودگاه‌ها و یا از این مکان‌ها به مقصد، باید هزینه‌ای را در نظر گرفت. با توجه به مقدار بار، شما نیاز به وسایل نقلیه‌ای مانند وانت، کامیون یا تریلی خواهید داشت. هزینه این حمل و نقل‌ها هم به هزینه‌های کارگو اضافه خواهد شد.
زمان انتقال کارگو
بعضی از فصول سال، زمان تجارت و در واقع گلدن تایم کار است. در این زمان‌ها، هزینه‌های حمل و نقل کارگو بیشتر خواهد بود. اما در دیگر فصل‌ها ممکن است شما بتوانید همان کارگو را با هزینه کمتری جابه‌جا کنید.
خدمات شرکت حمل کارگو
بعضی از شرکت‌ها، خدمات متفاوتی را برای حمل بار ارائه می‌کنند. با توجه به تعرفه این شرکت‌ها، هزینه حمل کارگو تغییر خواهد کرد. معمولا شرکت‌های معتبر و با سابقه، برای مشتریان خاص خود، تعرفه‌های مشخصی دارند.
هزینه‌های گمرکی
یکی دیگر از هزینه‌هایی که بر حمل و نقل کارگو تاثیر دارد، هزینه گمرکی است. این هزینه‌ها معمولا با توجه به تعرفه‌هایی که دولت‌ها روی واردات یا صادرات هر کالا قرار می‌دهد، متغیر هستند. در واقع کشورهای مختلف روی کارگوهای متفاوت، تعرفه‌های گمرکی گوناگونی دارند که باید از آن‌ها آگاه باشید. ممکن است بعضی کشورها برای واردات بعضی اقلام، مالیات‌های سنگینی را در نظر گرفته باشند که در این صورت هزینه کارگو بیشتر خواهد شد.
انتخاب وسیله نقلیه برای حمل و نقل کارگو
گفتیم که کارگو را با وسایل نقلیهی متفاوتی می‌توان انتقال داد. انتخاب این وسیله به نوع کالا و شرایط ارسال آن بستگی دارد. ارسال هوایی کارگو با اینکه هزینه بیشتری دارد، اما به دلیل سرعت بالا، بسیار مورد توجه تاجران است. حمل و نقل دریایی هزینه کمتری نسبت به هواپیما دارد. اما زمانی که کالای شما به مقصد می‌رسد بسیار طولانی‌تر خواهد بود. شرایط جوی مختلف می‌تواند باعث شود که کشتی روزها در بندری در میانه راه پهلو بگیرد و به این ترتیب کالای شما با تاخیر به مقصد برسد. حمل و نقل زمینی اما از هر دوی این‌ها کم‌هزینه‌تر است و ریسک‌های آن‌ها را نیز ندارد. اما از نظر زمانی اگر فاصله مبدا تا مقصد خیلی زیاد باشد، در صورتی که شما برای ارسال کارگو عجله داشته باشید، ممکن است وسیله ایده‌آلی نباشد. از طرفی برای ارسال کارگو از روش زمینی، فقط می‌توان به سراغ مقاصدی رفت که بتوان از طریق راه‌های زمینی با آن‌ها مرتبط بود و این کار برای بعضی از کشورها و شهرها امکان‌پذیر نیست.
کالاهای مجاز برای کارگو
نکته مهم برای حمل و نقل کارگو، نوع کالا به لحاظ مجاز یا غیر مجاز بودن آن است. مجاز یا غیر مجاز بودن کالا را قوانین هر کشور مشخص می‌کند. در ایران، کالاهای مجاز برای کارگو با توجه به قوانین کشور و البته کشور مبدا یا مقصد تعیین می‌شود. برای مثال ممکن است در زمانی، حمل و نقل لوازم منزل یا لباس، یا هر نوع مواد خامی، به کشور یا از کشور ما به کشور خاصی، مجاز اعلام شود و گاهی ممکن است به دلایلی غیر مجاز اعلام شود. یعنی صرف اینکه این کارگو کالایی غیر قانونی نیست، مجاز بودن آن را تعیین نمی‌کند. پس برای اینکه دچار مشکل نشده و مجرم نباشید، برای حمل کارگو باید قوانین مربوط را به خو‌بی بررسی کنید.
کالاهای غیر مجاز برای کارگو
گفتیم که حمل و نقل هر کالایی ممکن است در زمان‌های خاصی غیر مجاز اعلام شود. اما به‌جز این موارد خاص، حمل و نقل بعضی از کالاها به کشور ما به‌طور کلی غیر مجاز اعلام شده‌اند. کالاهایی مانند مشروبات الکلی، انواع مواد مخدر، اسلحه، بعضی از داروها، بعضی از اقلام بهداشتی و مواردی شبیه به این‌ها به‌عنوان کارگوهای غیر مجاز اعلام شده‌اند. از طرف دیگر بعضی کالاها که ورود آن‌ها به کشور ما مجاز است ممکن است برای دیگر کشورها، کالاهای غیر مجاز شناخته شده باشند. پس قانون خاصی برای مجاز یا غیر مجاز اعلام کردن کارگوهای مختلف وجود ندارد.
مراحل کارگو
با توجه به تمام مواردی که گفته شد، اگر تصمیم به انتقال کارگو داشته باشید باید این مراحل را طی کنید:
- اولین مرحله انتخاب شرکتی که خدمات کارگو و حمل و نقل کالا را انجام دهد. این قسمت را باید با دقت انجام دهید. شرکت‌های باسابقه با اینکه شاید هزینه حمل و نقل بیشتری از شما دریافت کنند، اما ضمانت ارسال یا دریافت آن‌ها محکم است. پس در این زمینه باید خوب تحقیق کرد.
- در مرحله بعد باید درخواستی مبنی بر ارسال بار به شرکتی که انتخاب کرده‌اید، ارائه کنید.
- شرکت مورد نظر، با توجه به نوع کارگو و مواردی که در مورد هزینه گفته شد، هزینه‌های نهایی کارگو را ارزیابی کرده و به اطلاع شما خواهد رساند. شرکت در این مرحله در مورد وسیله حمل کارگو هم پیشنهادات خود را ارائه کرده و شما را از ریسک‌ها و مشکلاتی که ممکن است در مسیر انتقال وجود داشته باشد، آگاه خواهد کرد. در این مرحله کارهای مربوط به بیمه کالای شما هم انجام خواهد شد.
- حالا زمانی است که باید مراحل تشریفات اداری و دریافت فاکتورها را انجام دهید.
- در مرحله بعد شما باید مشخصات و تمامی مدارک و مجوزهای کارگو خود را به شرکت ارائه کرده و سپس با توجه به اسناد، کارگو را به شرکت تحویل دهید.
- شرکت کالاهای شما را با توجه به نوع آن و با تدابیر خاصی که باید در نظر گرفته شود، بستهبندی می‌کند.
- کالا با وسیله‌ی حمل و نقل مناسب، به مقصد ارسال شده و به اطلاع شما می‌رسد.
- در آخرین مرحله شما باید در انتظار رسیدن بار به مقصد بوده و از راه‌های اعلام شده آن‌را پیگیری کنید.
سوالات متداول
پاسخ به این سوال بستگی به عوامل بسیار زیادی دارد. نوع بار، مقصد مورد نظر و وزن بار تغییراتی را در هزینه‌ها ایجاد می‌کند. با اینکه عموما هزینه حمل و نقل هوایی بیشتر از حمل و نقل دریایی است، اما گاهی با توجه به مسافت و وزن بار، راه هوایی مقرون به‌صرفه‌تر خواهد شد.
کالاهایی که ایمنی هواپیما را به خطر اندازند، وارد هواپیما نخواهند شد. کالاهایی مانند عطر، شامپو، الکل، اسلحه، مهمات نظامی و مواردی شبیه به این‌ها، اجازه حمل و نقل با هواپیما را چه به صورت کارگو چه فریت بار ندارند. از طرفی بعضی کالاها مانند سکه‌های طلا و نقره، سنگ‌های قیمتی، تابلوهای مینیاتوری و اشیای تاریخی امکان فریت‌بار با هواپیما را ندارند.
برای استعلام قیمت باید نوع کالا، وزن آن، شرایط بستهبندی، شهر یا کشور مبدا و مقصد را به اطلاع شرکت رسانید.
بارنامه در واقع سندی است که شما را مالک قانونی کارگو نشان می‌دهد و در صورت بروز هر اتفاقی در زمان حمل و نقل کارگو، شما از نظر حقوقی می‌توانید شکایت خود را در مراجع قضایی مطرح کنید.
معمولا شرکت‌ها شرایط و قوانین مختلفی در این زمینه دارند. بعضی از این شرکت‌ها تا لحظه رسیدن کارگو به گمرک کشور مورد نظر آن را ضمانت می‌کنند و از آن مرحله به بعد همه چیز در اختیار گمرک است. بعضی دیگر رسیدن کارگو را تا انبار مورد نظر مشتری در شهر یا کشور مقصد ضمانت می‌کنند.
