اقیانوس‌ها و دریاها، مسیرهای ارتباطی میان قاره‌های مختلف دنیا هستند. بخش بزرگی از اقتصاد و حمل و نقل جهانی از طریق اقیانوس‌ها انجام می‌شود. لذا حفظ ایمنی و سهولت کار در این موارد اهمیت بسیار زیادی دارد. به‌همین دلیل جامعه بینالمللی با تعیین قوانین مختلف در قالب کنوانسیونهای بینالمللی، سعی در حفظ نظم این بخش از جهان دارد. کنوانسیونهای بینالمللی دریایی، مجموعه‌ای از قراردادها است که حقوق کشورهای مختلف را در استفاده از آبهای بینالمللی مشخص کرده است. این کنوانسیونها مسائلی مانند حدود آبهای سرزمینی، مناطق انحصاری اقتصادی، حقوق مدنی، تنگه‌های بینالمللی، آلودگی دریا، امنیت دریا، همکاری‌های بینالمللی و بسیاری مسائل دیگر را پوشش می‌دهند.
تاریخچه کنوانسیونهای بینالمللی دریا
تاریخچه کنوانسیونهای بینالمللی دریا به قرن نوزدهم برمی‌گردد. در آن زمان کشورهای صنعتی اقدام به توسعه تجارت‌هایشان از طریق دریانوردی در اقیانوس‌ها کردند. در همان زمان اولین کنفرانس بینالمللی حقوق دریا در سال ۱۸۹۰ در لاهه برگزار شد. در این کنفرانس چندین قانون و توافقنامه به امضای اعضا رسید.
بعد از جنگ دوم جهانی، کشورها احساس کردند که بعضی از قوانین بینالمللی دریا، نیاز به گسترش و هماهنگ‌سازی‌های بیشتر دارند. به همین دلیل سازمان ملل متحد، چند کنفرانس را برای تجدید نظر در قواعدی که پیش از این در لاهه به تصویب رسیده بود، تشکیل داد. اولین کنفرانس در سال ۱۹۵۸ و در شهر ژنو برگزار شد که نتیجه آن تصویب چهار کنوانسیون بود:
- کنوانسیون آبهای سرزمین
- کنوانسیون فلات قاره
- کنوانسیون آب های آزاد
- کنوانسیون ماهیگیری و حفظ منابع زنده دریایی
بعد از اینکه دور دوم مذاکرات و کنفرانس سازمان ملل در سال ۱۹۶۰ به نتیجه نرسید، در سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۸۲ دور سوم این مذاکرات ادامه پیدا کرد که سرانجام منتهی به تصویب کنوانسیون بینالمللی حقوق دریا شد. این کنوانسیون به‌صورت خیلی جامع، قانون اساسی دریاها را در ۳۲۰ ماده و ۹ ضمیمه تدوین کرد. در کنوانسیون بینالمللی دریا، در مورد مسائلی مانند حقوق کشورهای ساحلی و غیرساحلی، تحقیقات علمی دریاها، حفظ محیط زیست دریا، استفاده صلح‌آمیز از آبهای بینالمللی، توسعه و همکاری بینالمللی و حل اختلافات و همکاری با سازمان‌های بینالمللی، قوانین کاملی ذکر شده است. این کنوانسیون در سال ۱۹۸۲ به امضای تمامی اعضا رسید و از سال ۱۹۹۴ لازم‌الاجرا شد. در حال حاضر ۱۶۸ کشور در این کنوانسیونها عضو هستند. در طول سال‌ها پروتکل‌های زیادی به کنوانسیونهای بینالمللی دریا اضافه شده و بعضی از مسائل آن هنوز هم محل مناقشه است.
تاثیر کنوانسیونهای بینالمللی دریا
دریاها و اقیانوس‌ها، منابع بی‌پایانی از زیبایی‌ها و اسرار جهان زیرآب هستند. اما به‌عنوان محیط‌هایی پویا و پیچیده، خطراتی را نیز برای افراد و تجهیزات دریایی به همراه دارند. به منظور مدیریت این خطرات و حفاظت از زندگی‌ها در دریاها، کنوانسیون‌هایی تشکیل شده است. تاثیرات کنوانسیونهای بینالمللی دریا بسیار گسترده و متنوع است و در زمینه‌های مختلف حقوقی، اقتصادی، محیط زیست و اجتماع می‌توانیم تاثیرگزاری آن‌ها را ببینیم. از طرفی هرازگاهی ممکن است چالش‌های جدیدی در محیط‌های دریایی ایجاد شود. چالش‌هایی مانند تغییرات آب و هوایی، آب شدن یخچال‌ها، گرم شدن زمین، کارهای غیرقانونی در دریاها، آلوده شدن دریاها، تحریم‌های دریایی برای بعضی کشورها و مواردی از این دست را تنها کنوانسیونهای بینالمللی دریاها می‌توانند حل و فصل کنند. با وضع قوانین جدید، بسیاری از این مشکلات حل شده و چالش‌های جامعه جهانی را کمتر کرده است. ممکن است در بعضی موارد، کشورها در ترجمه و تفسیر بعضی از قوانین دریا اختلاف داشته باشند. این کنوانسیونها به کاهش تنش‌ها و پیشگیری از بالا رفتن اختلافات کمک خواهند کرد.
این کنوانسیونها با تعیین حقوق دولتها و تنظیم ترددها و فعالیت‌های اقتصادی در دریا، می‌توانند تاثیر مثبتی در روابط میان کشورها داشته باشند. کنوانسیونهای بینالمللی دریا همچنین با تعیین قوانینی برای حفظ محیط زیست دریا، تاثیر مهمی در محافظت از اقلیم دریاها دارند. قوانین مهم در زمینه جلوگیری از صیدهای غیرمجاز، استخراج نفت، گاز و منابع دریایی دیگر به مدیریت پایدار منابع دریایی کمک کرده و تاثیر عظیمی بر حفظ محیط زیست جهان و منابع آن خواهد داشت.
کنوانسیون بینالمللی ایمنی جان انسانها در دریا
اقیانوس‌ها در عین حال که منبع آرامش و احساس آزادی برای انسانها هستند، محیطی پیچیده و تا حدودی مرموز دارند که می‌توانند به چالش‌هایی جدی و حتی گاهی خطراتی بزرگ برای زندگی انسانها بدل شوند. به‌منظور مدیریت و کاهش این خطرات، جوامع بینالمللی به‌دنبال ایجاد توافقاتی برای حفظ ایمنی و جان انسانها در دریاها، کنوانسیون بین المللی ایمنی جان انسانها در دریا را به مجموع کنوانسیونهای بینالمللی دریا، اضافه کردند. این کنوانسیون که به اختصار SOLAS نامیده می‌شود، ۱۶۰ عضو دارد و به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین توافقات بینالمللی در حوزه دریایی شناخته می‌شود.
بیشتر بخوانید: تفاوت کارگو و فریت بار
در این کنوانسیون بر اصول و موارد مهمی تاکید شده است:
- تجهیزات ایمنی: کنوانسیون بین المللی ایمنی جان انسانها در دریا توصیه کرده که تمامی ناوها و کشتیها باید مجهز به تجهیزات آتش‌نشانی، نجات غریق، تجهیزات نجات، وسایل ضروری و انجام تست‌های ایمنی باشند.
- آموزش و آمادگی : این کنوانسیون تاکید میکند که کشورها باید برنامه‌های آموزشی و آمادگی را برای خدمه ناوگان دریایی قرار دهند تا این افراد در مواقع بحرانی بتوانند به‌درستی عمل کنند.
- بازرسی و نظارت: SOLAS مقررات مربوط به بازرسی و نظارت بر تجهیزات ناوگان دریایی را تعیین کرده و از ایمنی کامل این ناوگان اطمینان حاصل میکند.
- تجهیزات ارتباطی: کنوانسیون همچنین تمامی ناوگان دریایی را مجاب به استفاده از تجهیزات ارتباطی موثر و قابل اطمینان کرده است.
کنوانسیون بینالمللی جستجو و نجات دریایی
حفاظت از انسان‌های در معرض خطر در دریاها و اقیانوس‌ها، اهمیت بسیار زیادی دارد. وقوع حوادث ناخواسته مانند غرق شدن کشتیها، تصادف‌های دریایی و حوادث طبیعی در دریاها می‌تواند منجر به اتفاقات وحشتناکی شود. کنوانسیون جستجو و نجات دریایی، با ارائه دستورالعمل‌ها و قوانین برای عملیات نجات، به کشورها کمک میکند تا در مواقع بحران، به‌صورت هماهنگ و کارآمد عمل کنند و زندگی‌ها را نجات دهند. این کنوانسیون که به صورت اختصاری SAR نامیده می‌شود، اصول مشخصی را برای کشورهای عضو قرار داده است:
- تمامی کشورها بدون توجه به ملیت یا شرایط سیاسی و اقتصادی، ملزم به اجرای تدابیر امنیتی برای جستجو و نجات در آبهای خود هستند.
- کشورها باید توانایی‌های خود را برای همکاری در نجات به کار گرفته و از خدمات نجات دیگر کشورها تقدیر کنند.
- قوانین و دستورهای صادره از سوی کشورها که منجر به ایجاد مشکل در روند عملیات جستجو و نجات باشد، معتبر نیستند.
- انسانها در روند کمک به دیگران، بدون توجه به نژاد و تابعیت فرد باید عمل کنند.
در صورت بروز هرگونه حادثه دریایی، کنوانسیون نجات دریایی، به تمامی مراکز امداد و نجات اطلاع‌رسانی خواهد کرد. در ادامه منابعی را برای عملیات جستجو و نجات تخصیص داده و کشورهای موجود در منطقه‌ی حادثه را به شرکت در عملیات جستجو و نجات دعوت خواهد کرد. عملیات نجات با استفاده از تجهیزات و فناوری‌های مدرن با سرعت و دقت هرچه تمام‌تر انجام خواهد شد.
کنوانسیون بینالمللی مسئولیت مدنی
کنوانسیون بینالمللی مسئولیت مدنی که به اختصار ICCPR نامیده می‌شود، یکی از مهمترین سندهای حقوق بشر است که برای تضمین و حفاظت حقوق مدنی و سیاسی افراد تدوین شده است. این کنوانسیون در سال ۱۹۶۶ توسط سازمان ملل متحد تصویب و از سال ۱۹۷۶ وارد فاز اجرایی شد. در این کنوانسیون، بر اهمیت حقوق انسانی برای تمامی افراد بدون در نظر گرفتن نژاد، مذهب، جنسیت، و دیگر عوامل تاکید شده است.
این حقوق شامل حقوق زندگی، آزادی‌های شخصی، حق دسترسی به عدالت قضایی، حق تشکیل انجمن‌ها و اجتماعات، حق آزادی بیان و حق دسترسی به اطلاعات است. در واقع می‌توان گفت که این کنوانسیون، حقوقی را که اساس حیات دموکراتیک و اجتماعی را تشکیل می‌دهد، دربرگرفته است.
یکی از مهمترین جوانب این کنوانسیون، ممنوعیت تبعیض است. در این کنوانسیون، به تمامی افراد این حق داده می‌شود که از آزادی مدنی و سیاسی برخوردار باشند. این اصل در واقع حقوق تمامی افراد را بدون توجه به ویژگی‌های شخصی آن‌ها تضمین کرده است. در کنوانسیون بینالمللی حقوق مدنی، با وجود یک تعهد بینالمللی، تمامی دولتها موظفند تا با انجام تدابیر مناسب، این حقوق را به شهروندان خود ارائه کرده و ضمانت دهند که هیچ فردی از این حقوق محروم نیست.
ممکن است در خلال این تدابیر، تعارضی میان قوانین حقوق مدنی و قوانین امنیتی کشورها ایجاد شود. کنوانسیون حقوق مدنی در شرایط خاص امنیتی به دولتها اجازه تعدیل در بعضی از مفاد را داده است به شرطی که احترام به حقوق انسانی در آن‌ها لحاظ شود.
این کنوانسیون همچنین تدابیری را برای حل و فصل اختلافات و نقض حقوق انسانی اندیشیده است. افراد از سراسر دنیا می‌توانند با مراجعه به مراجع بینالمللی از تخلف دولت‌های خود در مورد حقوق افراد شکایت کنند. کنوانسیون بینالمللی حقوق مدنی، با حفظ توازن میان حقوق انسانها و با تاکید بر تعهدات بینالمللی دولتها در کنار حفظ کرامت انسانی به رشد جوامع دموکرات کمک خواهد کرد.
کنوانسیون اندازه‌گیری ظرفیت کشتیها
کشتیها به‌عنوان وسایل حمل و نقل دریایی، نقشی مهم و حیاتی در اقتصاد جهانی دارند. برای حفظ ایمنی در دریاها نیاز است که ابعاد و ظرفیت کشتیها با استانداردهای بینالمللی اندازه‌گیری شوند. به‌همین منظور یک کنوانسیون بینالمللی برای اندازه‌گیری ظرفیت کشتیها در سال ۱۹۶۰ تدوین شد. این کنوانسیون در ۲۲ ماده و دو ضمیمه به تصویب سازمان بینالمللی دریانوردی رسیده و از سال ۱۹۸۲ توسط سازمان تجارت جهانی به اجرا درآمده است.
بیشتر بخوانید: تفاوت کریر و فورواردر
هدف اصلی این کنوانسیون، تعیین مقدارها و اندازه‌های مشخص برای اندازه‌گیری ظرفیت کشتی‌هاست تا اطمینان حاصل شود که این ابعاد با استانداردهای بینالمللی مطابقت دارد. این سخت‌گیری‌های کنوانسیون از چند جهت اهمیت دارد:
- حفظ ایمنی دریایی: اندازه‌گیری دقیق ظرفیت کشتیها در واقع شناخت دقیقی از ابعاد و ویژگی‌های فیزیکی کشتی می‌دهد. این اطلاعات در هنگام حمل و نقل، مانع از بروز تصادفات دریایی یا مانع از بارگیری غیرمجاز و بیش از حد ظرفیت کشتی می‌شود. تمامی این موارد در نهایت منجر به حفظ ایمنی دریایی است.
- محاسبه مالیات و عوارض: اندازه‌گیری ظرفیت کشتیها برای تعیین مالیات و عوارض دریایی اهمیت دارد. این اطلاعات کمک میکند تا میزان عادلانه‌ای از هزینه‌های مختلف به هر کشتی اعمال شود.
- مطابقت با استانداردهای بینالمللی: با این اندازه‌گیری‌ها و تعیین استانداردهای مشخص، انصاف و برابری در رقابت‌های بینالمللی در حوزه حمل و نقل دریایی برقرار خواهد بود.
- جلوگیری از تقلب و دست‌بردن در اطلاعات: کنوانسیون اندازه‌گیری ظرفیت کشتیها، قوانینی را برای اندازه‌گیری و گزارش دقیق محموله‌های کشتی طلب میکند. نتیجه این اقدام، جلوگیری از تقلب و تعدیل اطلاعات توسط کشتیها و تضمین اطلاعات درست برای مقامات دریایی است.
در واقع کنوانسیون اندازه‌گیری ظرفیت کشتیها گام مهمی در افزایش ایمنی دریایی و بهره‌وری در حمل و نقل دریایی برداشته است. این کنوانسیون البته استثناهایی هم دارد:
کشتی‌های جنگی، کشتی‌هایی که طول آن‌ها کمتر از ۲۴ متر است و کشتی‌هایی که در دریاچه گریت لیکس آمریکای شمالی، دریای خزر و رودخانه پلیت پارانا اروگوئه تردد می‌کنند شامل قوانین این کنوانسیون نیستند.
بر طبق این کنوانسیون تمامی کشتی‌هایی که ظرفیت آن‌ها مطابق با استانداردهای کنوانسیون باشد، گواهینامه بین المللی ظرفیت ۱۹۶۹ را دریافت می‌کنند که مورد تایید تمامی کشورهای عضو کنوانسیون قرار دارد. اگر یک کشتی از یکی از این کشورها به دلایلی نیاز به بازرسی دولتی داشته باشد، این بازرسی تنها برای اطمینان از داشتن این گواهینامه و مطابقت مشخصات کشتی با مشخصات موجود در گواهینامه است. این بازرسی نباید تاخیری برای کشتی به‌وجود بیاورد.
سوالات متداول
با توجه به قوانین این کنوانسیون، عملیات امداد تنها در صورتی متوقف می‌شود که هیچ امیدی به زنده بودن افراد وجود نداشته باشد. در غیر این‌صورت عملیات ادامه خواهد داشت.
چالشی که در این موارد وجود دارد، سالهاست اعضای سازمان ملل را درگیر خود کرده است. با وجود تمامی تدابیر، در برخی از آبهای آزاد هنوز شاهد وجود دزدان دریایی هستیم. برای پیشگیری از این موضوع فعلا از کشتیها خواسته شده تا مسیر خود را خارج از محدوده این دزدان دریایی انتخاب کنند. در مورد باقی موارد مانند ماهیگیری غیرمجاز و مشکلات مربوط به تغییرات آب و هوایی هنوز چالشها وجود دارند و در دست بررسی هستند.
مهمترین تاثیر را باید حفظ ایمنی انسانها، حفاظت از اکوسیستم طبیعی، برقرار شدن نظم در تجارت دریایی و ایجاد اعتماد میان دولتها دانست. با وجود استانداردهای مختلف، کمتر شاهد وجود تخلفها در حوزه مراودات دریایی هستیم.
سازمان بینالمللی دریانوردی IMO به عنوان مسئول تصویب و اجرای این کنوانسیونها با کشورهای عضو این معاهدهها همکاری دارد.
آخرین دیدگاه‌ها